[ad_1]
( प्रगत भारत । pragatbharat.com)
‘लुना २५’ यानामध्ये आपत्कालीन स्थिती निर्माण झाल्याचे ‘रॉसकॉसमॉस’ने शनिवारी म्हटले होते. त्यानंतर रविवारी ‘लुना २’ ही मोहीम अयशस्वी ठरल्याचे ‘रॉसकॉसमॉस’ने जाहीर केले. संस्थेने जारी केलेल्या निवेदनानुसार, ‘लँडिंगच्या आधीची कक्षा प्राप्त करून देण्यासाठी १९ ऑगस्ट रोजी ‘लुना २५’चे इंजिन सुरू करण्यात आले; मात्र इंजिनाने अपेक्षेप्रमाणे काम केले नाही. याचा परिणाम म्हणून ‘लुना २५’ला अनपेक्षित कक्षा प्राप्त झाली, तेव्हापासून यानाचा संपर्क तुटला. १९ आणि २० ऑगस्ट रोजी यानाशी संपर्क करण्याचा अयशस्वी प्रयत्न करण्यात आला. ‘लुना २५’ थेट चंद्रावर जाऊन आदळले असावे, असा आमचा प्राथमिक अंदाज आहे. मोहिमेत नेमकी कोठे चूक घडली याचे कारण शोधण्यासाठी समिती नेमण्यात आली आहे.’
रशियाचे लुना २५ हे यान भारताच्या ‘चांद्रयान ३’च्या आधी २१ ऑगस्ट रोजी चंद्राच्या दक्षिण गोलार्धाजवळील बोगुस्लॅव्हस्की विवराजवळ उतरवण्याची रशियाची योजना होती. ११ ऑगस्ट रोजी सोयूझ २.१ बी प्रक्षेपकाच्या साह्याने प्रक्षेपण झाल्यानंतर पाच दिवसांत ‘लुना २५’ने चंद्राच्या कक्षेत प्रवेश केला होता. त्यानंतर यानावरील कॅमेराने टिपलेली चंद्राच्या पृष्ठभागाची छायाचित्रेही ‘रॉसकॉसमॉस’ने प्रसिद्ध केली होती. ‘लुना २५’च्या अपयशामुळे रशियाच्या संशोधनात्मक अवकाश मोहिमांना मोठा धक्का बसल्याचे मानले जात आहे.
४७ वर्षांनंतर अयशस्वी प्रयत्न
सोव्हिएत रशियाच्या (यूएसएसआर) काळात १९७६मध्ये ‘लुना २४’ ही चांद्रमोहीम राबवण्यात आली होती. ‘यूएसएसआर’च्या विघटनानंतर नव्या रशियाने ‘लुना २५’च्या माध्यमातून चांद्रमोहिमांची शृंखला पुन्हा सुरू करण्याचा संकल्प १९९७मध्ये केला. निधीची कमतरता आणि अनेक अडथळे पार पाडत अखेर २६ वर्षांनी ‘लुना २५’ चंद्राच्या कक्षेत पोहोचले. मात्र, लँडिंगची प्रक्रिया सुरू होण्याआधीच मोहिमेची समाप्ती झाली. याआधी २०११मध्ये मंगळाच्या चंद्राकडे पाठवण्यात येणारी रशियाची ‘फोबॉस ग्रंट’ ही मोहीमही अयशस्वी ठरली होती. सलग दोन अवकाश मोहिमांना अपयश आल्यामुळे चंद्रावर स्वतःचे स्थानक उभारण्याची रशियाची योजनाही लांबणीवर पडण्याची चिन्हे आहेत.
आव्हानात्मक चांद्रमोहिमा
– सात देशांनी १९५८ पासून ११२ चांद्रमोहिमा आखल्या असून, त्यातील केवळ ६२ यशस्वी झाल्या आहेत. तर, ४२ मोहिमा पूर्णत: अपयशी ठरल्या असून, आठ मोहिमांमध्ये अंशत: यश आले आहे.
– अमेरिकेने १७ ऑगस्ट १९५८ रोजी पहिली चांद्रमोहीम आखली होती, ती अयशस्वी ठरली.
– १९५८मध्ये अमेरिका आणि सोव्हियत महासंघाने एकूण सहा चांद्रमोहिमा आखल्या होत्या आणि त्या सर्व अयशस्वी ठरल्या.
– अमेरिकेने १९६७मध्ये सर्वेयर ४ यान चंद्रावर सोडले होते. मात्र, चंद्रावर उतरण्यापूर्वी काही क्षणआधी त्या यानाचा संपर्क तुटला.
– सोव्हियत महासंघाच्या १९६९ ते १९७४ या कालावधीतील लुना १५, लुना १८ आणि लुना २३ या मोहिमांमध्ये यान थेट चंद्रावर कोसळले.
– भारताचे ‘चांद्रयान २’ या २०१९मधील मोहिमेतील विक्रम लँडरचा संपर्क अखेरच्या क्षणी तुटला.
[ad_2]
