( प्रगत भारत । pragatbharat.com)
Chandrayaan-3 : चांद्रयान-3 आज संध्याकाळी चंद्राच्या पृष्ठभागावर (lunar surface) उतरणार असल्याने प्रत्येक भारतीयांच्या मनात धाकधूक वाढली आहे. गेल्या मोहिमेत अपयश आल्याने या चांद्रयान-3 कडे (isro moon mission) सर्वांचे लक्ष लागलं आहे. 45 दिवसांचा प्रवास करुन पृथ्वीच्या कक्षेच्या बाहेर पडून चांद्रयान – 3 हळूहळू चंद्राजवळ पोहोचलं आहे. चांद्रयान-3 चे मुख्य लक्ष्य चंद्राच्या पृष्ठभागावर सॉफ्ट लँडिंग करणे हे आहे. यानंतर यानातील प्रज्ञान रोव्हर (Pragyan Rover) चार तासांनी बाहेर आल्यानंतर ते चंद्राच्या पृष्ठभागावरून माहिती गोळा करणार आहे. या सगळ्यात महत्त्वाची बाब म्हणजे सहा चाकी प्रग्यान रोव्हर चंद्रावर भारताच्या राष्ट्रीय चिन्हांची छाप सोडणार आहे.
चांद्रयान 3 आज चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर सॉफ्ट लँड करणार आहे. आत्तापर्यंत अमेरिका, रशिया आणि चीन या तीनच देशांनाच यामध्ये यश आले आहे. त्यामुळे भारतही या देशांच्या यादीमध्ये सामील होणार आहे. यावेळी चांद्रयान 3 रोव्हर आणि लँडर जात आहेत. चांद्रयान 2 सोबत पाठवलेले ऑर्बिटर अजूनही तिथेच कार्यरत आहे. चांद्रयान-2 2019 मध्ये पाठवण्यात आले होते. पण ते सॉफ्ट लँडिंग करू शकले नाही.
चंद्रावर भारताची कायमची छाप
लँडर सोडल्यानंतर, रोव्हर प्रज्ञान केवळ माहिती गोळा करणार नाही तर चंद्राच्या पृष्ठभागावर भारताच्या अस्तित्वाची खूण कायमसाठी सोडणार आहे. यासाठी प्रज्ञान रोव्हरच्या मागील चाकांची खास रचना करण्यात आली आहे. रोव्हरच्या चाकांवर अशोकस्तंभ आणि इस्त्रोचे चिन्ह कोरण्यात आले आहे. त्यामुळे प्रज्ञान रोव्हर जसे पुढे पुढे सरकेल तेव्हा त्यांच्या मागच्या चाकांची छाप चंद्राच्या पृष्ठभागावर उमटेल. त्यामुळे ही दोन्ही चिन्हे चंद्रावर भारताच्या अस्तित्वाचा कायमचा पुरावा सोडणार आहेत.
कसे आहे प्रज्ञान रोव्हर?
चांद्रयान-2 मोहिमेअंतर्गत रोव्हर प्रज्ञानसह लँडर विक्रमही तेथे उतरले. प्रज्ञान रोव्हर विक्रम लँडरमध्ये पेलोडच्या स्वरूपात असेल. विक्रम लँडरच्या लँडिंगनंतर ते त्यापासून वेगळे होईल. प्रज्ञान रोव्हर हे रोबोटिक वाहनाचा एक प्रकार आहे. जो चंद्राच्या पृष्ठभागावर फिरणार आहे. त्याचे वजन 27 किलो आहे. त्याचा आकार 0.9*0.75*0.85 मीटर आहे. त्यात सहा टायर आहेत. ते 1 सेंटीमीटर प्रति सेकंद या वेगाने चंद्राच्या पृष्ठभागावर 500 मीटरपर्यंत जाऊ शकते. त्यावर सोलर पॅनल असल्याने त्याला सूर्यापासून ऊर्जा मिळेल. तसेच, तो लँडर विक्रमच्या संपर्कात राहणार आहे. हे 14 दिवस चंद्राच्या पृष्ठभागावर काम करणार आहे.
काय काम करणार प्रज्ञान रोव्हर?
रोबोटिक रिसर्च व्हेईकल (रोव्हर) प्रज्ञानमध्ये दोन विशेष उपकरणे असतील. रोव्हर प्रज्ञान अल्फा पार्टिकल एक्स-रे स्पेक्ट्रोमीटरद्वारे लँडिंग साइटजवळ चंद्राच्या पृष्ठभागावर असलेल्या वातावरणातील घटकांच्या निर्मितीबद्दल माहिती मिळविण्यासाठी संशोधन करेल. याशिवाय, लेझर इंड्यूस्‍ड ब्रेकडाउन स्पेक्ट्रोस्कोपीद्वारे, प्रज्ञान पृष्ठभागावर असलेल्या घटकांवर देखील संशोधन करेल.
